Το βιβλίο του Χρίστου Κ. Χριστοδούλου, Οι τρεις ταφές του Χασάν Ταχσίν Πασά παρουσιάζουν η ΧΕΝ Ιωαννίνων και το Πνευματικό Κέντρο Δήμου Ιωαννιτών, την Τετάρτη 10 Απριλίου και ώρα 8 μ.μ., στην αίθουσα Αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνος της Ζωσιμαίας Παιδαγωγικής Ακαδημίας.
Επί 40 χρόνια ο Χασάν Ταχσίν Πασάς υπηρέτησε πιστά κι επιτυχημένα τη χώρα που τον ανέδειξε, από τη Θεσσαλονίκη, τα Γιάννενα και την Κρήτη μέχρι το Ιράκ, την Συρία και την Υεμένη. Η λαμπρή καριέρα του τελείωσε άδοξα κι ατιμωτικά με την ήττα της στρατιάς του προ της Θεσσαλονίκης και την καταδίκη του από το στρατοδικείο της Κωνσταντινούπολης «ερήμην εις θάνατον», διότι παρέδωσε την πόλη «αμαχητί» και την στρατιά του «άνευ όρων».
Το βιβλίο, που φιλοδοξεί να προσφέρει μια καινούργια άποψη στην ιστορική έρευνα για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια, τη μυθιστορηματική ζωή του ανθρώπου αυτού που από απλός αγροφύλακας στην Κατερίνη, έφτασε στο ύπατο αξίωμα του αρχιστρατήγου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το βιβλίο αποκαλύπτει το χρονικό και τα πρόσωπα που έπαιξαν ρόλο στην ανέλιξη του.
Ο Χασάν Ταχσίν Πασάς πολέμησε και ανδραγάθησε στη Θεσσαλία, στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897. Σε ένδειξη ευαρέσκειας ο Σουλτάνος διέταξε τον προσωπικό του ζωγράφο Φάουστο Τζονάρο να του φτιάξει ένα πορτραίτο μαζί με τους πίνακες από τις μάχες που φιλοτέχνησε στα πολεμικά πεδία της Ελασσόνας, του Δομοκού και των Φαρσάλων. Το πορτραίτο αυτό δημοσιεύεται για πρώτη φορά.
Πριν από τη Θεσσαλία, ο Χασάν Ταχσίν Πασάς πέρασε από την Κρήτη ως στρατιωτικός διοικητής, διοικητής χωροφυλακής και βοηθός γενικός διοικητής Κρήτης. Έμεινε στην Μεγαλόνησο 7 χρόνια, στη διάρκεια των οποίων προσπάθησε να εξομαλύνει τις θανάσιμες διαφορές Ελλήνων και Μουσουλμάνων. Στην Κρήτη άφησε μνήμη δίκαιου, έντιμου και ικανού ανθρώπου. Πλήθος τεκμηρίων επιβεβαιώνουν την αντικειμενική συμπεριφορά του έναντι όλων. Η γνωριμία του εκεί με τον Βενιζέλο έπαιξε αργότερα μεγάλο ρόλο στις αποφάσεις που πήρε για την Θεσσαλονίκη, τον Οκτώβρη του 1912. Πρόκειται για ένα ακόμα αγνοημένο κεφάλαιο που επηρέασε καταλυτικά τις ελληνοτουρκικές εξελίξεις. Έκπληξη για τον αναγνώστη θα αποτελέσει ασφαλώς η αποκάλυψη ότι το 1895 αυτός διέσωσε από τα νύχια των αρχαιοκάπηλων στην Κρήτη, την περίφημη Δωδεκάδελτη Επιγραφή με τους Νόμους της Γόρτυνας, που αποτελεί σήμερα τη βάση του Ευρωπαϊκού Ποινικού Δικαίου.
Στην επαναστατημένη Υεμένη. όπου μετατέθηκε το 1909, πέτυχε την ειρήνευση της περιοχής ύστερα από δεκαετίες συγκρούσεων με τους τοπικούς πολέμαρχους, που κόστισαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς.
Το 1911 διορίστηκε Διοικητής του 3ου Σώματος Στρατού στην Θεσσαλονίκη και είχε εκεί υπό τις διαταγές του τον τότε Ταγματάρχη Μουσταφά Κεμάλ, τον μετέπειτα Ατατούρκ. Είναι η πρώτη φορά που με επίσημα έγγραφα αποκαλύπτεται η σχέση αυτή και η γνώμη που είχε ο ένας για τον άλλο.
Το βιβλίο του Χρίστου Κ. Χριστοδούλου αποκαλύπτει επίσης τους δώδεκα αμυντικούς σχεδιασμούς που προετοίμασε το Γενικό Επιτελείο του Αυτοκρατορικού Οθωμανικού Στρατού στην Κωνσταντινούπολη και το ακριβές σχέδιο, το υπ. αριθμόν 5, που εφαρμόστηκε για την αντιμετώπιση της ελληνικής επίθεσης.
Ο επίλογος της ζωής του Ταχσίν Πασά, όπως αποτυπώνεται πριν και μετά τα κοσμοϊστορικά γεγονότα του 1912, αποτελεί πράγματι κεφάλαιο αρχαίας τραγωδίας. Ηττάται στις επικές μάχες του Σαρανταπόρου και των Γιαννιτσών, πράγμα που τον υποχρεώνει να παραδώσει αμαχητί τη Θεσσαλονίκη στην Ελλάδα. Η πράξη αυτή χαρακτηρίζεται στην Τουρκία «εσχάτη προδοσία». Οι Έλληνες, ωστόσο, δίνουν στο γέρο Αρχιστράτηγο τον τίτλο του «σωτήρα και ευεργέτη» της πόλης.
Η μεταφορά των 26000 Τούρκων αιχμαλώτων από τη Θεσσαλονίκη στα νησιά, κατά παράβαση του Πρωτοκόλλου Παράδοσης της πόλης, τον εξοργίζει αλλά και τον εξουθενώνει ψυχολογικά, καθώς πίστευε ότι είχε εξασφαλίσει τη μεταφορά των ανδρών του στις πατρίδες τους.
Σαράντα χρόνια αργότερα οι πολιτικοί εξόριστοι της Μακρονήσου που έσκαβαν για να στήσουν τα αντίσκηνα τους έβρισκαν τα οστά των αιχμαλώτων που είχαν πεθάνει στο θλιβερό αυτό νησί κάτω από συνθήκες που διερεύνησε τότε εξονυχιστικά ο Διεθνής Ερυθρός Σταυρός. Ήταν, όπως λέει ο συγγραφέας του Βιβλίου «η Μακρόνησος πριν την Μακρόνησο»
Από ένα παράξενο παιχνίδι της μοίρας, ο Χασάν Ταχσίν Πασάς τάφηκε τρείς φορές. Μία στην Ελβετία, όπου πέθανε το 1918. Μία στο Αλβανικό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης, όταν ο γιός του Κενάν Μεσσαρέ μετέφερε τα οστά του το 1936, και μια το 2002 στην αυλή του Μουσείου των Βαλκανικών Πολέμων, στο χωριό Τόψιν. Στον ίδιο χώρο όπου 80 χρόνια πρωτύτερα έγινε η Παράδοση της Θεσσαλονίκης στον Διάδοχο Κωνσταντίνο.
Ο Χρίστος Κ. Χριστοδούλου είναι αναλυτής στα ελληνοτουρκικά, είναι συνεργάτης αθηναϊκών και περιφερειακών εφημερίδων, συνεργάζεται με ξένα ΜΜΕ και έχει γράψει τα βιβλία: «Τα φωτογενή Βαλκάνια των Αδελφών Μανάκη», «Ο Εκδότης Ιωάννης Βελλίδης» και «Μουσταφά Κεμάλ, ο βίος και η πολιτεία του στην Θεσσαλονίκη». Το καινούργιο βιβλίο του, προϊόν πολύχρονης έρευνας, είναι το τέταρτο στη σειρά, εντάσσεται μέσα στα εξειδικευμένα ενδιαφέροντα του για τα ελληνοτουρκικά και κυκλοφορεί με αφορμή την 100ή επέτειο της 26ης Οκτωβρίου 1912.
