Ως θεσμός καθιερώθηκε το 1985, με στόχο την ανάδειξη του πολιτιστικού πλούτου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης επανέρχεται στην Ελλάδα το 2021.
Τουλάχιστον μια δεκάδα Ελληνικών πόλεων έχουν δηλώσει την πρόθεσή τους να διεκδικήσει την «Πολιτιστική Πρωτεύουσα».
Τελευταία στη λίστα προστέθηκαν τα Γιάννινα. Φιλόδοξο κι οραματικό το σχέδιο, δύσκολο όμως το εγχείρημα, ειδικά για ένα Δήμο με εγγενείς αδυναμίες, όπως είναι ο Δήμος Ιωαννιτών.
Και δεν είναι μόνο η δεινή οικονομική κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα ο Δήμος, αλλά είναι και ο χρόνος που απομένει για την κατάλληλη προετοιμασία.
Την πολιτιστική πρωτεύουσα του 2021 διεκδικούν μεταξύ των άλλων, ο Πειραιάς, η Καλαμάτα, η Τρίπολη, η Ξάνθη, η Ρόδος, η Σύρος, ο Βόλος, η Καβάλα και το Ναύπλιο.
Πρώτος στην κούρσα μπήκε ο Πειραιάς, όμως τον τελευταίο ένα μήνα, δυναμικά στο προσκήνιο βρίσκεται η Καλαμάτα και η Σύρος.
Η Καλαμάτα, όπως έγινε γνωστό στο Δημοτικό Συμβούλιο πριν μερικές ημέρες, ξεκινά την διαδικασία για την προετοιμασία, δεσμεύοντας το ποσό των 250 χιλιάδων ευρώ, ενώ παράλληλα άνοιξε τραπεζικό λογαριασμό προκειμένου να δεχθεί χορηγίες από επιφανείς Μεσσήνιους και όσους θέλουν να συμβάλλουν την προσπάθεια.
Πέραν αυτού, προχώρησε στην υπογραφή προγραμματικής σύμβασης για το φορέα που αναλαμβάνει την προετοιμασία, ενώ ήδη έχουν ετοιμαστεί οι πρώτοι διαγωνισμοί για τις θέσεις καλλιτεχνικών διευθυντών κι άλλων στελεχών.
Στις 200 χιλιάδες ευρώ, εκτίμησε το κόστος για την προετοιμασία του φακέλου ο Δήμος Ερμούπολης, ο οποίος ζητά τη συνδρομή και υπόλοιπων κυκλαδίτικων νησιών, στην προσπάθεια που ξεκινά.
Το κόστος λοιπόν, μόνο και μόνο για την υποβολή μιας αξιοπρεπούς υποψηφιότητας δεν είναι ευκαταφρόνητο. Ειδικά για το Δήμο Ιωαννιτών, που δυσκολεύεται να εξασφαλίσει ακόμη και μερικές χιλιάδες ευρώ για την αντιμετώπιση καθημερινών προβλημάτων ή για την κάλυψη κοινωνικών αναγκών.
Φυσικά η καθ’ αυτού διοργάνωση μοιάζει με μικρή Ολυμπιάδα. Αρκεί να αναφερθεί ότι στη Θεσσαλονίκη, το 1987, όταν λεφτά υπήρχαν τα τεχνικά έργα και τα λειτουργικά έξοδα κόστισαν 305,8 εκατ. (230 εκατ. τα κατασκευαστικά και 75,8 εκατ. τα λειτουργικά) καταγράφοντας υπέρβαση 209%, ενώ τα πολιτιστικά προγράμματα κόστισαν 49,8 εκατ. ευρώ (από 29,3 εκατ. που ήταν ο αρχικός προϋπολογισμός) σημειώνοντας υπέρβαση 170%.
Το 2006, στην Πάτρα, όταν ακόμη..λεφτά υπήρχαν το κόστος ξεπέρασε τα 150 εκατομμύρια ενώ οι καλλιτεχνικές εκδηλώσεις απορρόφησαν άνω των 35 εκατομμυρίων ευρώ.
Οι αριθμοί από μόνοι τους δείχνουν τη δυσκολία αλλά και τη σοβαρότητα του εγχειρήματος.
Μια σοβαρή διεκδίκηση απαιτεί κυρίως χρήματα, σοβαρότητα και τους κατάλληλους ανθρώπους που θα υποστηρίξουν το εγχείρημα.
Κρίνοντας από τη δουλειά που έχει γίνει στις υπόλοιπες πόλεις της χώρας, που με αξιώσεις διεκδικούν την Πολιτιστική Πρωτεύουσα, γίνεται ολοφάνερο ότι βρίσκονται πολλά βήματα μπροστά από τα Γιάννινα.
Και κυρίως έχουν την οικονομική δυνατότητα να υποστηρίξουν τη διεκδίκηση.
Αν τα Γιάννινα εννοούν ότι επιθυμούν να διεκδικήσουν την πολιτιστική πρωτεύουσα και δεν πρόκειται για ένα πυροτέχνημα, τότε όφειλαν ήδη να έχουν ξεκινήσει το τρέξιμο.
Η ΥΠΟΨΗΦΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Η ΑΝΑΚΗΡΥΞΗ
Για την ανακήρυξη μίας πόλης σε Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης συγκροτείται ομάδα ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων η οποία απαρτίζεται από 10 άτομα (ορίζονται 3 από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 3 από το Συμβούλιο, 3 από την Επιτροπή και 1 από την Επιτροπή των Περιφερειών) και στην οποία ανατίθενται η επιλογή των πόλεων και η παρακολούθηση των δράσεων.
Κάθε κράτος μέλος (για το 2021 η Ελλάδα και η Ρουμανία) είναι υπεύθυνο για τη διοργάνωση του διαγωνισμού μεταξύ των πόλεών του και δημοσιεύει πρόσκληση υποβολής υποψηφιότητας τουλάχιστον έξι έτη πριν από το έτος εορτασμού. Ως προθεσμία για την υποβολή αιτήσεων από τις υποψήφιες πόλεις σε αυτό το πλαίσιο πρόσκλησης υποβολής αιτήσεων υποψηφιότητας ορίζεται χρονικό όριο που απέχει τουλάχιστον 10 μήνες από την ημερομηνία δημοσίευσης της πρόσκλησης. Το ενδιαφερόμενο κράτος μέλος κοινοποιεί τις αιτήσεις στην Επιτροπή και ξεκινά η διαδικασία επιλογής η οποία γίνεται σε δύο στάδια.
Η πρώτη περιλαμβάνει την προεπιλογή από τα κράτη μέλη. Γίνεται από ομάδα εμπειρογνωμόνων, το αργότερο πέντε χρόνια πριν από το έτος εορτασμού.
Η ομάδα, μετά την αξιολόγηση των αιτήσεων βάσει των κριτηρίων, καταλήγει σε κατάλογο προεπιλογής με τις επικρατέστερες υποψήφιες πόλεις και καταρτίζει έκθεση προεπιλογής για όλες τις αιτήσεις, απευθύνοντας, μεταξύ άλλων, συστάσεις προς τις προεπιλεγείσες υποψήφιες πόλεις.
Στη συνέχεια υποβάλλει την έκθεση προεπιλογής στα οικεία κράτη μέλη και στην Επιτροπή. Κάθε ενδιαφερόμενο κράτος μέλος εγκρίνει επισήμως τον συνοπτικό κατάλογο βάσει της έκθεσης της ομάδας.
Η δεύτερη φάση περιλαμβάνει την επιλογή από τα κράτη- μέλη.
Οι προεπιλεγείσες υποψήφιες πόλεις συμπληρώνουν και αναθεωρούν τις αιτήσεις τους, ώστε να είναι σύμφωνες προς τα κριτήρια και να λαμβάνουν υπόψη τις συστάσεις που περιέχονται στην έκθεση προεπιλογής, και τις υποβάλλουν στο οικείο κράτος μέλος, το οποίο τις διαβιβάζει στην Επιτροπή.
Κάθε ενδιαφερόμενο κράτος μέλος, το αργότερο εννέα μήνες μετά τη συνεδρίαση προεπιλογής, συγκαλεί την ομάδα σε συνεδρίαση για την επιλογή μαζί με τις προεπιλεγείσες υποψήφιες πόλεις. Κατά περίπτωση, τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη μπορούν, μετά από διαβούλευση με την Επιτροπή, να παρατείνουν την εν λόγω εννεάμηνη προθεσμία για εύλογο χρονικό διάστημα
Η ομάδα αξιολογεί τις συμπληρωμένες και αναθεωρημένες αιτήσεις.
Η ομάδα συντάσσει έκθεση επιλογής για τις αιτήσεις των υποψηφίων χωρών που είναι στον κατάλογο προεπιλογής, εισηγούμενη την υποψηφιότητα μιας το πολύ πόλης στο ενδιαφερόμενο κράτος μέλος. Η έκθεση επιλογής περιλαμβάνει επίσης συστάσεις προς την ενδιαφερόμενη πόλη σχετικά με την πρόοδο που πρέπει να συντελεστεί μέχρι το έτος εορτασμού και υποβάλλεται στο ενδιαφερόμενο κράτος μέλος και στη Επιτροπή
Κάθε ενδιαφερόμενο κράτος μέλος προτείνει την ανακήρυξη μιας πόλης να φέρει τον τίτλο, βάσει των συστάσεων που περιέχονται στην έκθεση επιλογής της ομάδας, και, το αργότερο τέσσερα έτη πριν από το έτος εορτασμού, κοινοποιεί την πρότασή του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών. Όταν μια πόλη περιλαμβάνει και τη γύρω περιοχή, η ανακήρυξη αφορά την πόλη. Εντός δύο μηνών από τις κοινοποιήσεις της ανακήρυξης, η Επιτροπή δημοσιεύει τον κατάλογο των πόλεων που ανακηρύχθηκαν πολιτιστικές πρωτεύουσες της Ευρώπης στη σειρά C της Επίσημης Εφημερίδας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Οι πόλεις που έχουν ορισθεί για το ίδιο έτος επιδιώκουν την ανάπτυξη δεσμών μεταξύ των πολιτιστικών τους προγραμμάτων και η συνεργασία αυτή μπορεί να εξεταστεί στο πλαίσιο της διαδικασίας παρακολούθησης από την ομάδα των εμπειρογνωμόνων η οποία παρακολουθεί την προετοιμασία των ορισθεισών πόλεων για το έτος εορτασμού και τους παρέχει στήριξη και καθοδήγηση από τη στιγμή της ανακήρυξής τους έως την έναρξη του έτους εορτασμού.
