Βίτσα: Η κυρά του Ζαγορίου

BITSA ZAGORIOYΗ Βίτσα, χωριό του Κεντρικού Ζαγορίου, χαρακτηρισμένος παραδοσιακός οικισμός, με ιδιαίτερο ιστορικό, αρχιτεκτονικό και οικολογικό ενδιαφέρον, είναι ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά χωριά του Ζα­γορίου, περιοχή μοναδική στην Ελλάδα αλλά και την Ευρώπη για την ιστορία, τον πολιτισμό και τη φύση της. Βρίσκεται σε απόσταση 36 χιλιομέτρων από την πόλη των Ιωαννίνων, πάνω στον οδικό άξονα του Κεντρικού Ζαγορίου, στα όρια του Εθνικού Δρυμού Βίκου-Αώου και στην αρχή της περίφημης χαράδρας του Βίκου.

Κτισμένη αμφιθεατρικά σε περιοχή απαράμιλλου φυσικού κάλλους, εντυπωσιάζει και προκαλεί τον ανυποψίαστο επισκέπτη να περιδιαβεί τα καλντερίμια του χωριού και να αφουγκραστεί τα μυστικά του… Πρόκειται για ένα οικιστικό σύνολο που διακρίνεται για την ενότητα των λιθόκτιστων οικιών, εκκλησιών, δρόμων και πλατειών του, που το καθιστούν ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά χωριά των Ζαγοριών του Κεντρικού Ζαγορίου. Αποτελείται από δύο χωρικές ενότητες (μαχαλάδες), την Άνω Βίτσα και την Κάτω Βίτσα. Οι κύριες οικονομικές δραστηριότητες των κατοίκων στρέφονται γύρω από την κτηνοτροφία και τον αγροτικό τουρισμό. Σημαντικά προϊστορικά ευρήματα έχουν ανασκαφεί στο βορειοδυτικό τμήμα του οικισμού.

 

Στη θέση Γενίτσαρη, ανάμεσα στις κοινοτικές περιοχές Βίτσας και Μονοδενδρίου, υπάρχουν τα ερείπια ενός από τους αρχαιότερους Μολοσσικούς οικισμούς από την εποχή των γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων (8ος – 4ος αι. π.Χ.). Περιλαμβάνει τα ερείπια σπιτιών και νεκροταφείου. Οι ανασκαφές στη θέση Γενίτσαρη άρχισαν από το 1965.

Στον οικισμό βρέθηκαν λείψανα σπιτιών από τους γεωμετρικούς μέχρι τους κλασικούς χρόνους. Με βάση τα ευρήματα και κυρίως τα εισηγμένα τροχήλατα αρχεία, τεκμηριώνεται η θεωρία ότι ο οικισμός της Βίτσας ήταν θερινή διαμονή νομάδων κτηνοτρόφων, οι οποίοι το χειμώνα μετακινούνταν στα παράλια όπου και αντάλασσαν τα προϊοντα τους με τους άλλους λαούς. Το οριστικό τέλος του οικισμού επήλθε στα μέσα του 2ου μισού του 4ου αιώνα π.Χ., όταν  καταστράφηκε από πυρκαγιά. Ο χώρος είναι πάντα ανοιχτός για το κοινό και η είσοδος ελεύθερη.