Στην επικαιρότητα της Περί Ελευθερίας σκέψης του Επίκτητου αναφέρθηκε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Προκόπης Παυλόπουλος, κηρύσσοντας την έναρξη συνεδρίου στην Πρέβεζα με θέμα «Επίκτητος και Ελευθερία».
Ο κ. Παυλόπουλος υπογράμμισε ότι «ανακαλώντας στην μνήμη μας την σκέψη του Επικτήτου Περί Ελευθερίας, μένουμε πιστοί στις αρχές και στις αξίες της δημοκρατίας και του πολιτισμού μας, επέκεινα δε στις αρχές και στις αξίες της ευρωπαϊκής δημοκρατίας και του ευρωπαϊκού πολιτισμού».
Πρόσθεσε, επίσης, ότι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος υπεράσπισης του ανθρώπου είναι η υπεράσπιση της ελευθερίας του, στο πλαίσιο της σύγχρονης αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, όπως προκύπτει από τον ίδιο τον ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα του πολιτισμού μας.
Μάλιστα, τόνισε ότι μια τέτοια σύλληψη της ελευθερίας είναι τόσο περισσότερο επιτακτική για την θωράκιση της δημοκρατίας μας και του πολιτισμού μας, όσο στην εποχή μας ο άνθρωπος χειμάζεται δεινώς, και μάλιστα σε πλανητικό επίπεδο, ιδίως λόγω της ραγδαίας υποχώρησης των πανανθρώπινων αγαθών της ειρήνης και της δικαιοσύνης, υφ’ όλες τις διαστάσεις τους.
«Ας μην ξεχνάμε ότι η αποστολή της δημοκρατίας μας και του πολιτισμού μας δεν εξαντλείται στην υπεράσπιση, υπερβαίνει τα όρια αυτά και παίρνει πλανητικές διαστάσεις, τις διαστάσεις υπεράσπισης του κάθε ανθρώπου, ανεξαρτήτως από τα επιμέρους χαρακτηριστικά του» υπενθύμισε ο Πρόεδρος και πρόσθεσε ότι «κατά τις επιταγές της δημοκρατίας μας και του πολιτισμού μας, η υπεράσπιση του ανθρώπου, εν γένει, δεν είναι προνόμιο, αλλά χρέος».
Ακολούθως, υποστήριξε ότι η επικαιρότητα της Περί Ελευθερίας σκέψης του Επίκτητου προκύπτει μέσα από τη σύγχρονη σύλληψη της ελευθερίας στο φιλοσοφικό εκείνο επίπεδο, το οποίο όμως λαμβάνει υπόψη του τους εκάστοτε ισχύοντες κανόνες δικαίου, μέσω των οποίων οργανώνεται η λειτουργία της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Και αυτό, διότι η σχέση μεταξύ αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και ελευθερίας είναι και ευθεία και άρρηκτη, θεσμικώς και πολιτικώς.
Παρατήρησε, ακόμη, ότι η ουσία της ελευθερίας, ως μέσου υπεράσπισης της αξίας του ανθρώπου και ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητάς του, πραγματώνεται όχι μόνον όταν ο φορέας της την υπερασπίζεται, αλλά και όταν την υπηρετεί, από τη στιγμή που την έχει κατακτήσει, μέσα από τη θεσμική υπέρ αυτού κατοχύρωσή της.
Παράλληλα, τόνισε ότι το «αέτωμα», θεσμικό και πολιτικό, της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας στηρίζουν δύο, κατά βάση, κίονες: η ελευθερία και η δικαιοσύνη.
«Η μεν ελευθερία, ως μέσο υπεράσπισης της αξίας του ανθρώπου και διασφάλισης της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητάς του. Η δε δικαιοσύνη, ως μέσο υπεράσπισης του ανθρώπου εναντίον κάθε μορφής αυθαιρεσίας».
Επιπροσθέτως, σημείωσε ότι ελευθερία και δικαιοσύνη πρέπει να συνυπάρχουν και να συλλειτουργούν, προκειμένου το όλο οικοδόμημα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας να διατηρεί τη θεσμική και πολιτική του «στατικότητα».
Διότι η ελευθερία χωρίς δικαιοσύνη οδηγεί σε ένα είδος «τυραννίας», ενώ η δικαιοσύνη χωρίς ελευθερία καταλήγει να είναι ένα είδος «δεσμωτηρίου».
Καταλήγοντας, ο κ. Παυλόπουλος τόνισε ότι η επικαιρότητα των θέσεων του Επίκτητου ως προς την έννοια και τα όρια της ελευθερίας –επικαιρότητα διαχρονική, η οποία ανταποκρίνεται στο παρόν αλλά παραπέμπει και στο μέλλον– έγκειται, τουλάχιστον κατά βάση, στο ότι εντός του πλαισίου της σύγχρονης αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας η ελευθερία συνιστά πραγματική αντηρίδα του ανθρωποκεντρικού της χαρακτήρα και των θεσμών της.
Πλην όμως, η εν προκειμένω ελευθερία δεν νοείται άνευ ορίων, και δη των ορίων εκείνων που καθιστούν εφικτή την απόλαυση της ελευθερίας και εκ μέρους των άλλων, οι οποίοι μετέχουν στο ίδιο κοινωνικό σύνολο που διέπεται κανονιστικώς από τη συγκεκριμένη έννομη τάξη.
«Προς την κατεύθυνση αυτή, την έννοια της ελευθερίας, πάντοτε εντός του πλαισίου της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, καθορίζουν αλλά και οριοθετούν, μεταξύ άλλων, οι θεμελιώδεις συντεταγμένες του κράτους δικαίου και της αρχής της νομιμότητας. Η διαφορά, σε σχέση με την κατά τον Επίκτητο έννοια της ελευθερίας, έγκειται στο ότι εντός του πεδίου της σύγχρονης αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας ο περιορισμός της ελευθερίας θεωρείται μεν αυτονόητος, πλην όμως δεν εναπόκειται στην βούληση του φορέα της, αλλά θεσμοθετείται από την ίδια την έννομη τάξη, δοθέντος ότι κατά τα δεδομένα του κράτους δικαίου και της αρχής της νομιμότητας οι κανόνες δικαίου διέπουν, δεσμευτικώς, όχι μόνο το Δημόσιο αλλά όλα τα μέλη –φυσικά ή νομικά πρόσωπα– του οικείου κοινωνικού συνόλου» διευκρίνισε.
Παρατήρησε, ακόμη, ότι η ελευθερία, ως μέσο υπεράσπισης της αξίας του ανθρώπου, διασφαλίζει την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας του ανθρώπου, ενώ η δικαιοσύνη λειτουργεί ως μέσο υπεράσπισής του εναντίον κάθε μορφής αυθαιρεσίας.
Αναφερόμενος, τέλος, στο θέμα του συνεδρίου, ο κ. Παυλόπουλος έκανε λόγο για τα πρωτοποριακά χαρακτηριστικά του, τόσο ως προς την εξέλιξη της στωικής φιλοσοφίας όσο και ως προς την μετ΄αυτόν εξέλιξη της φιλοσοφικής σκέψης γενικότερα, με αφετηρία την Περί Ελευθερίας σκέψη του Επίκτητου, αλλά και για το γεγονός ότι οργανώνεται, πρώτη φορά, στη Νικόπολη, στο χώρο όπου ο Επίκτητος ίδρυσε τη Σχολή του μετά τη φυγή του από τη Ρώμη.
Ευχήθηκε, επίσης, το συνέδριο να καταστεί ένα είδος θεσμού, με την έννοια της επανάληψής του ανά τακτά χρονικά διαστήματα, στον ίδιο πάντα χώρο, ώστε η Νικόπολη να καταστεί το επίκεντρο του διεθνούς διαλογισμού σε ό,τι αφορά τη φιλοσοφική σκέψη του Επίκτητου.
