Το τελευταίο χρονικό διάστημα, όσο περισσότερο πλησιάζουμε προς τις αυτοδιοικητικές εκλογές, πληθαίνουν οι διεργασίες, οι τοποθετήσεις, οι ανακοινώσεις και διακηρύξεις των παρατάξεων που επιθυμούν να διαδραματίσουν ρόλο και να παρέμβουν ενεργητικά στα τεκταινόμενα στον χώρο της αυτοδιοίκησης.
Σε αυτό το πλαίσιο από την συντονιστική επιτροπή της παράταξης ¨ 3 κλικ αριστερά ¨ δόθηκε στην δημοσιότητα σχέδιο διακήρυξης αυτοδιοικητικής παράταξης για τον Δήμο Ιωαννιτών. Θέλοντας να συμβάλλω στον διάλογο, τον προβληματισμό, την συζήτηση, την ανταλλαγή απόψεων, καταθέτω τις απόψεις μου για κάποια θέματα που θίγονται στο σχέδιο διακήρυξης.
Στο σχέδιο διακήρυξης γίνεται δριμεία κριτική στον ¨Καλλικράτη¨ χαρακτηρίζοντάς τον αντιδημοκρατική και συγκεντρωτική μεταρρύθμιση, δοκιμαστικό πεδίο μνημονιακής πολιτικής και όργανο εφαρμογής νεοφιλελεύθερων κατευθύνσεων σε τοπικό επίπεδο.
Η κριτική είναι αφοριστική και συνθηματολογική, χωρίς να περιγράφει, να αιτιολογεί και να αποδεικνύει τα λεγόμενά της, χωρίς να αναλύει το θεσμικό πλαίσιο του Καλλικράτη καταγράφοντας θετικά και αρνητικά, που οδηγούν, τον κάθε καλοπροαίρετο, στο ένα η το άλλο συμπέρασμα.
Η μεταρρύθμιση του Καλλικράτη, αντίθετα, θεωρώ ότι έχει περισσότερα θετικά από αρνητικά, και έχει δημοκρατική κατεύθυνση για τους λόγους που θα προσπαθήσω να εξηγήσω παρακάτω.
• Θεσμοθέτησε την αιρετή περιφέρεια, πάγιο αίτημα της αριστεράς και του δημοκρατικού χώρου γενικότερα, ολοκληρώνοντας την μεταρρύθμιση που ξεκίνησε με την αιρετή νομαρχιακή αυτοδιοίκηση.
• Μετέφερε σημαντικότατες αρμοδιότητες από το κεντρικό κράτος στην αυτοδιοίκηση, μεταβιβάζοντας εξουσία σε χαμηλότερο επίπεδο, εκτός από αυτές που από το σύνταγμα πρέπει να ασκούνται από την κεντρική εξουσία και παρέμειναν στην αποκεντρωμένη διοίκηση, όπως πχ τα δάση και το περιβάλλον.
• Δημιούργησε πρωτοβάθμιους ΟΤΑ που έχουν στην πλειονότητα την κρίσιμη μάζα και το προσωπικό για να δημιουργήσουν υπηρεσίες για την εξυπηρέτηση των πολιτών, και αποτελούν ισχυρές μονάδες στον καταμερισμό της εξουσίας.
• Θεσμοθέτησε την επιτροπή διαβούλευσης, τον συμπαραστάτη του Δημότη, την συνέλευση των κατοίκων δημοτικών και τοπικών κοινοτήτων, που είναι μηχανισμοί δημοκρατίας και συμμετοχής των πολιτών, και την εκτελεστική επιτροπή, την επιτροπή ποιότητας ζωής, την οικονομική επιτροπή που βοηθούν στην διάχυση της εξουσίας σε όλο το δημοτικό συμβούλιο.
• Καθόρισε πόρους για την αυτοδιοίκηση και ιδιαίτερα για την στήριξη των νέων δήμων με το πρόγραμμα ΕΛΛΑΔΑ, άσχετα αν αυτό δεν ενεργοποιήθηκε ποτέ από την κυβέρνηση, και βέβαια δεν φταίει ο νόμος αν δεν τον εφαρμόζει η κεντρική εξουσία.
• Περιόρισε την δυνατότητα ανεξέλεγκτης δημιουργίας δημοτικών επιχειρήσεων και νομικών προσώπων των δήμων που χρησιμοποιούνταν για κατασπατάληση πόρων και αθρόες προσλήψεις χωρίς αξιοκρατικά κριτήρια, που ορισμένοι βέβαια το χαρακτηρίζουν νεοφιλελεύθερο μέτρο αλλά προσωπικά το αξιολογώ δημοκρατικό.
Σίγουρα ο Καλλικράτης είχε και έχει αρνητικά στοιχεία, τα οποία όμως δεν είναι πισωγύρισμα σε αντιδημοκρατικούς θεσμούς, δεν υπήρχαν δημοκρατικές κατακτήσεις που χάθηκαν, αλλά ήταν αποτέλεσμα της ατολμίας της κυβέρνησης να προχωρήσει σε επιπλέον ριζικές μεταρρυθμίσεις.
• Δεν έγινε χωροταξικός επανασχεδιασμός των νέων Δήμων αξιολογώντας την εμπειρία του Καποδίστρια, και λαμβάνοντας υπόψη οικονομικούς, κοινωνικούς, πολιτιστικούς παράγοντες, πέρα από την ανθρωπογεωγραφία κάθε περιοχής, και συνένωσε, η καλλίτερη λέξη θα ήταν συγκόλλησε, τους παλιούς Καποδιστριακούς Δήμους, δημιουργώντας σε πολλές περιπτώσεις μη λειτουργικά μορφώματα.
• Δεν τόλμησε να μειώσει των αριθμό των περιφερειών, ενώ υπήρχε πρόταση από διάφορους πολιτικούς χώρους για επτά περιφέρειες, για να αποκτήσουν ικανοποιητικό μέγεθος και δύναμη, και βέβαια να έχουν ισχυρό λόγο σε διαπεριφερειακό επίπεδο στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
• Δεν άλλαξε το εκλογικό σύστημα, ανεξαρτητοποιώντας την εκλογή τοπικών και δημοτικών κοινοτήτων από την εκλογή του δημοτικού συμβουλίου, αποφεύγοντας τα τεράστια ψηφοδέλτια, δεν κατάργησε τις εκλογικές περιφέρειες για να ομογενοποιηθεί ο νέος δήμος, ούτε τόλμησε να καθιερώσει την απλή αναλογική που θα καταργούσε το δημαρχοκεντρικό μοντέλο.
Ένα δεύτερο ζήτημα που είναι ουσιαστικό για την διαμόρφωση πολιτικής στην τοπική αυτοδιοίκηση, είναι η σχέση μεταξύ κεντρικής εξουσίας και αυτοδιοίκησης, το πεδίο άσκησης πολιτικής κάθε επιπέδου εξουσίας.
Στο σχέδιο διακήρυξης αναφέρεται σαν βασικό σύνθημα άλλαξε τον δήμο σου για να αλλάξεις την χώρα, η αυτοδιοίκηση χαρακτηρίζεται μνημονιακή, πρέπει να έχει κινηματικό και διεκδικητικό χαρακτήρα, να αποτρέψει την κρίση, να αποκρούσει την μνημονιακή πολιτική και να ανατρέψει την κυβέρνηση.
Αυτό που φαίνεται από το σχέδιο διακήρυξης, είναι ότι υπάρχει σύγχυση για τις αρμοδιότητες της πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης, και τις δυνατότητες άσκησης πολιτικής. Η αυτοδιοίκηση δεν υποκαθιστά ούτε τα κινήματα, ούτε τα συνδικάτα τα σωματεία και τους συλλόγους των εργαζομένων, ούτε περισσότερο τα πολιτικά κόμματα.
• Κανένας δήμος στην χώρα δεν έχει υπογράψει το μνημόνιο. Όλοι οι δήμοι, ανεξάρτητα από την πολιτική τοποθέτηση των δημοτικών τους αρχών, όλα τα θεσμικά όργανα των δήμων, ΠΕΔ, ΚΕΔΕ, έχουν αντιδράσει σφοδρά στις περικοπές, στον έλεγχο σκοπιμότητας αντί για έλεγχο νομιμότητας, στις οριζόντιες απολύσεις χωρίς αξιολόγηση, στην κατάργηση αρμοδιοτήτων, και στην αποδυνάμωση των δήμων γενικότερα, σε όλες δηλαδή τις πολιτικές που μπορούν να χαρακτηρισθούν μνημονιακές.
• Η κρίση είναι αποτέλεσμα των πολιτικών που εφάρμοσαν οι κυβερνήσεις τα τελευταία χρόνια και της διεθνούς συγκυρίας, με ελάχιστη έως μηδαμινή συμμετοχή της αυτοδιοίκησης. Το ξεπέρασμα της κρίσης θα γίνει με πολιτικές που θα εφαρμοστούν από τις κυβερνήσεις και όχι με την πολιτική που θα εφαρμόσει η αυτοδιοίκηση. Αυτό που μπορεί να κάνει η αυτοδιοίκηση με την πολιτική της, είναι να απαλύνει τις επιπτώσεις της κρίσης στα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα, να απλώσει δίχτυ προστασίας για τις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, να κρατήσει την κοινωνία όρθια.
• Οι δήμοι δεν είναι εργατικά συνδικάτα να κάνουν απεργίες και διαδηλώσεις, ούτε λειτουργούν σαν αντάρτικο προς την κεντρική εξουσία. Διεκδικούν με όλα τα μέσα που έχουν στα χέρια τους, αντιπαλεύουν πολιτικές που υποβαθμίζουν την δραστηριότητά τους, εφαρμόζουν πολιτικές ανάλογα με την ιδεολογία τους και το όραμα που έχει η κάθε δημοτική αρχή για τον τόπο της, αλλά πάντα στο θεσμικό πλαίσιο που υπάρχει και έχει ψηφιστεί από την Ελληνική βουλή.
• Αυτό που στο σχέδιο διακήρυξης είναι το πιο τραγικό, ιδιαίτερα για μια παράταξη που θέλει να λέγεται αριστερή είναι ο ίδιος ο τίτλος ¨ Άλλαξε τον δήμο σου για να αλλάξεις την χώρα¨. Η αυτοδιοίκηση είναι προνομιακό πεδίο άσκησης πολιτικής, ιδιαίτερα για την αριστερά, και όχι χώρος άσκησης κομματικής πολιτικής. Η αυτονομία της αυτοδιοίκησης από τους κομματικούς εναγκαλισμούς, είναι ζητούμενο, και πολιτικός στόχος της αριστεράς εδώ και πολλά χρόνια. Αν μετατρέψουμε την αυτοδιοίκηση σε μέσο και όργανο για την κατάληψη της πολιτικής εξουσίας τότε καταργούμε τον θεσμικό της ρόλο. Δεν είναι τυχαίο βέβαια που βλέπουμε όλο και περισσότερο τελευταία, τον Σύριζα να κάνει το σφάλμα του ΚΚΕ, και να κατεβάζει καθαρά κομματικούς συνδυασμούς στα συνδικάτα, επιμελητήρια και τέλος στην Αυτοδιοίκηση. Η αυτοδιοίκηση και ιδιαίτερα η πρωτοβάθμια είναι κατεξοχήν χώρος συνθέσεων, συναινέσεων, συνεργασιών, συνάντησης διαφορετικών απόψεων με στόχο την καλύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών και την τοπική ανάπτυξη και όχι χώρος καταγραφής της δύναμης των κομμάτων.
Στο σχέδιο διακήρυξης γίνεται επιπλέον κριτική στις προηγούμενες δημοτικές αρχές, με βασικό χαρακτηριστικό την πλήρη εξομοίωση όλων των προηγούμενων δημοτικών αρχών. Επειδή το μέγεθος του κειμένου δεν μου επιτρέπει να δώσω απάντηση τώρα, επιφυλάσσομαι σε σύντομο χρονικό διάστημα να συντάξω μια δεύτερη επιστολή προς τους συντρόφους του Σύριζα. Το μόνο που θα θελα να πω εδώ είναι. όταν εσύ ο ίδιος δεν έχεις πολιτική άποψη, όραμα και σχέδιο, τότε δεν μπορείς να καταλάβεις και τις διαφορές στις απόψεις των άλλων.
Μασσαλάς Βασίλης Αντιδήμαρχος Ιωαννίνων και μέλος της Δημαρ.
