– Η ΙΒ’ Εφορεία αποκαλύπτει σημαντικά κομμάτια της ιστορίας του τόπου
Πλούσιο και αξιόλογο είναι το ανασκαφικό έργο που πραγματοποίησε στην Ήπειρο, η ΙΒ’ Εφορία Προιστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων φέρνοντας στο φως, μέσα σε μία δεκαετία, σπουδαία ευρήματα. Άλλοτε τυχαία κι άλλοτε μέσα από προγραμματισμένη έρευνα αποκαλύφθηκε ένα μέρος της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς της Ηπείρου.
Το έργο αυτό παρουσιάζεται αναλυτικά στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού, συνοδευόμενο από πλούσιο φωτογραφικό υλικό στο οποίο απεικονίζονται όλα τα ευρήματα. Έτσι το κοινό μπορεί να ενημερωθεί αναλυτικά για το ανασκαφικό έργο που έγινε αλλά και για τα μυστικά που βγήκαν στο φως του ήλιου μετά από χιλιάδες χρόνια.
ΑΡΤΑ
Στο Νομό της Άρτας από την ΙΒ’ Εφορία Προιστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων από το 2000 μέχρι το 2006 σημαντικό μέρος των δραστηριοτήτων της Εφορείας απορρόφησαν οι πολυπληθείς ανασκαφές των οικοδομικών καταλοίπων της Αμβρακίας. Στις σημαντικότερες ανασκαφικές έρευνες περιλαμβάνονται η αποκάλυψη ενός τμήματος της οχύρωσης, σε μήκος 17,40 μ.
Εκατέρωθεν του τείχους αναπτύσσονται πλακόστρωτες οδοί ελληνιστικών χρόνων, ενώ στην εσωτερική του πλευρά εντοπίστηκε δημόσιο οικοδόμημα.
Σε ένα άλλο τμήμα του βόρειου σκέλους του τείχους, εφάπτεται ημικυκλικός πύργος, ακτίνας 4,00 μ., η χρονολόγηση του οποίου τοποθετείται στις αρχές του 4ου αι. π.Χ.
Από τα κατάλοιπα οικιών, εργαστηρίων και άλλων στοιχείων του πολεοδομικού ιστού της αρχαίας πόλης, όπως δρόμων και αποχετευτικών αγωγών που ερευνήθηκαν σε διάφορα οικόπεδα της σύγχρονης πόλης, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η αποκάλυψη μιας οικοδομικής νησίδας, με κατάλοιπα αρχαίων οικιών.
Στις παρυφές του νοτιοδυτικού νεκροταφείου της Αμβρακίας, ανεσκάφησαν κατάλοιπα εργαστηρίου παραγωγής ελαιολάδου, που οικοδομήθηκε στα τέλη 4ου-αρχές 3ου αι. π.Χ, και μετά από διάφορες ανακατασκευές καταστράφηκε στα τέλη του 1ου-αρχές 2ου αι. μ.Χ.
Τέλος, στη Χώρα της Αμβρακίας, 15 χλμ. νοτιοανατολικά της Άρτας, σε αγρό των Σελλάδων, ήλθαν στο φως εκτεταμένα λείψανα αρχαίας αγροικίας με διαδοχικές φάσεις, οι οποίες χρονολογούνται από το β΄ μισό του 4ου αι. π.Χ. έως τον 4ο αι. μ.Χ.
ΠΡΕΒΕΖΑ
Κοντά στις όχθες του ποταμού Λούρου, στη θέση «Χαλίκια» Αγ. Γεωργίου, ανασκάφτηκε αγροικία ρωμαϊκών χρόνων. Πέντε από τους χώρους του συγκροτήματος έφεραν ψηφιδωτά δάπεδα. Επίσης, ερευνήθηκαν οι λουτρικές εγκαταστάσεις της αγροικίας, με υπόκαυστα και λουτήρα. Στο οικοδόμημα, που καταστράφηκε πιθανότατα από πυρκαγιά, στον 4ο αι. μ.Χ., παρατηρήθηκαν επάλληλες οικοδομικές φάσεις.
Στο Δήμο Πάργας, στη θέση «Χιλιόμετρο» αποκαλύφθηκαν δύο πειόσχημοι ταφικοί περίβολοι. Μεταξύ των κτερισμάτων που πιθανότατα ανήκουν σε ελληνιστική ταφή νεαρής γυναίκας, ξεχωρίζει σύνολο αργυρών και χρυσών κοσμημάτων.
ΙΩΑΝΝΙΝΑ
Μεγάλο μέρος του ανασκαφικού έργου της ΙΒ’ Εφορείας επικεντρώθηκε στο ίδιο χρονικό διάστημα στο Νομό Ιωαννίνων.
Έτσι κατά το 2000- 2001 πραγματοποιήθηκαν ανασκαφές σε τρεις θέσεις στον άξονα της Εγνατίας Οδού. Ειδικότερα, τμήμα μικρού γεωργοκτηνοτροφικού οικισμού με διάρκεια χρήσης από τις αρχές του 4ου έως τα μέσα του 2ου αι. π.Χ. αποκαλύφθηκε στη θέση «Ράχη» Πλατανιάς σε μικρή απόσταση από την ακρόπολη της Καστρίτσας, ενώ στη θέση «Άγιοι Απόστολοι» Πεδινής αποκαλύφθηκε εγκατάσταση με διαδοχικές φάσεις χρήσεις από την ύστερη εποχή Χαλκού έως τους υστεροελληνιστικούς χρόνους.
Στην ίδια περιοχή ενδιαφέρον παρουσιάζει η ανεύρεση λακκοειδούς ταφής της ύστερης εποχής του Χαλκού, κτερισμένης με χάλκινο εγχειρίδιο, του οποίου η λαβή είχε οστέινη επένδυση, και πήλινο σκύφο.
Το έτος 2007 στα Κτίσματα, Δήμου Δελβινακίου (έργο Αποχέτευσης οικιακών λυμάτων) αποκαλύφθηκε και ανασκάφηκε τμήμα ρωμαϊκής αγροικίας του 1ου μ.Χ. αιώνα. Σε μικρή απόσταση εντοπίζεται ακρόπολη ελληνιστικών χρόνων.
Κατά τα έτη 2007-2008, στις πλαγιές χαμηλού λόφου στη θέση «Επισκοπή» Σερβιανών Δήμου Αγ. Δημητρίου, στο 11ο χλμ. της Εθνικής Οδού Ιωαννίνων – Αθηνών, εντοπίστηκε και ανασκάφηκε αρχαία εγκατάσταση.
Η έρευνα έφερε στο φως κτηριακά κατάλοιπα μικρού οικισμού ή πιθανότερο αγροτικής εγκατάστασης ελληνιστικών χρόνων, στην ανατολική πλαγιά του λόφου και αρχαίο νεκροταφείο στη δυτική πλαγιά αντίστοιχα. Από τα οικιστικά κατάλοιπα, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το κεντρικό κτήριο, το οποίο αποτελούσε – εκτός από κατοικία – και εμπορικό σταθμό, όπως αποδεικνύει ο μεγάλος αριθμός εμπορευματικών αμφορέων. Στο χώρο του νεκροταφείου ανασκάφηκαν 43 τάφοι, τα ευρήματα των οποίων χρονολογούνται στους ρωμαϊκούς αυτοκρατορικούς χρόνους (2ος-3ος αι. μ.Χ.).
Ο ίδιος ακριβώς χώρος του ρωμαϊκού νεκροταφείου είχε αποτελέσει προϊστορική εγκατάσταση, από την οποία έχουν ανασκαφεί ευρείς λάκκοι με άφθονη προϊστορική κεραμική και λίθινα εργαλεία που σύμφωνα με μια πρώτη εκτίμηση των στοιχείων μπορεί να χρονολογηθούν στο τέλος της Νεολιθικής και στην εποχή του Χαλκού.
Το 2010, κατά τις εργασίες παρακολούθησης της ανέγερσης του εμπορικού κέντρου και διαμόρφωσης του περιβάλλοντος χώρου, εντοπίστηκαν εκ νέου αρχαία κατάλοιπα και πραγματοποιήθηκε συμπληρωματική ανασκαφική έρευνα. Λίγα μέτρα νοτιοανατολικά του προαναφερόμενου κεντρικού οικοδομήματος της αγροικίας αποκαλύφθηκε το θεμέλιο ορθογώνιου κτηρίου υστεροελληνιστικών χρόνων, διαστάσεων 20χ13 μ.
Στο εσωτερικό του βρέθηκαν δύο κλίβανοι, ενώ ένας ακόμη κλίβανος βρέθηκε εξωτερικά του κτηρίου. Νότια των προϊστορικών λάκκων εξάλλου, αποκαλύφθηκε ένα σύνολο λάκκων, εκ των οποίων οι περισσότεροι είχαν αποθηκευτικό – απορριμματικό χαρακτήρα, ενώ δύο από αυτούς ταυτίζονται ως υπόσκαφα οικήματα. Οι λάκκοι, βάσει της κεραμικής που εντοπίστηκε στο εσωτερικό τους, χρονολογούνται στη νεολιθική περίοδο.
Το καλοκαίρι του 2008 πραγματοποιήθηκε από την ΙΒ΄ Ε.Π.Κ.Α. και το Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Ηπειρωτικών Σπουδών συνεργατική ανασκαφή στη γνωστή αρχαιολογικά θέση «Ελληνικά» Κοπάνης, Δήμου Αγ. Δημητρίου.
Αποκαλύφθηκαν μνημειώδεις ταφικοί περίβολοι με κιβωτιόσχημους τάφους που χρονολογούνται από την πρώιμη ελληνιστική περίοδο έως και την ύστερη αρχαιότητα. Νεότερες επεμβάσεις μετέτρεψαν ορισμένα από τα ταφικά μνημεία σε πρόχειρους χώρους εποχικής διαμονής.
Τέλος, στη θέση «Γιουργάνιστα» του Δήμου Μολοσσών, σε διερευνητική ανασκαφική έρευνα εντοπίστηκαν πήλινα ειδώλια ελληνιστικών χρόνων και θραύσμα επιγραφής, που υποδηλώνουν την ύπαρξη ιερού στην περιοχή αυτή.
Κατά τα έτη 2008-2010, η σωστική ανασκαφική έρευνα σε δύο ιδιωτικά ακίνητα εντός του Κάστρου Ιωαννίνων, έφερε στο φως θεμέλια οικοδομημάτων και αρχαίο δρόμο της ελληνιστικής κώμης που προϋπήρχε στη θέση του μετέπειτα βυζαντινού οικισμού και του οθωμανικού διοικητικού κέντρου της πόλης των Ιωαννίνων.
Το καλοκαίρι του 2010, στη θέση «Παλαμπούτι» στην περιοχή του Κάτω Νεοχωρόπουλου Δήμου Ιωαννιτών, εντοπίστηκε και ενμέρει ανασκάφηκε εγκατάσταση προϊστορικών χρόνων με εκτεταμένα στρώματα καταστροφής. Ξεχωρίζουν κεραμική, σφονδύλια, λίθινα τέχνεργα, πιθανώς Τελικής Νεολιθικής – πρώιμης χαλκοκρατίας.
