Σημαντικές διευκρινίσεις για τη διαδικασία διενέργειας των δημοτικών εκλογών παρέχουν δύο εγκύκλιοι του υπουργείου Εσωτερικών -η μία για την ανάδειξη των δημοτικών και η άλλη των περιφερειακών αρχών. Οι εκλογές αυτές έχουν ξεχωριστή σημασία λόγω της εφαρμογής, για πρώτη φορά, των διατάξεων του ν.4555/2018 (πρόγραμμα «Κλεισθένης I») και τη θέση σε ισχύ του εκλογικού συστήματος της απλής αναλογικής. Σύμφωνα με αυτό το εκλογικό μέτρο, οι έδρες κάθε συμβουλίου, αφού κατανεμηθούν στους οικείους συνδυασμούς με βάση το εκλογικό μέτρο που προκύπτει από τη διαίρεση των έγκυρων ψήφων με τις προς διάθεση έδρες, εν συνεχεία, τυχόν αδιάθετες έδρες κατανέμονται στους συνδυασμούς με βάση τα αχρησιμοποίητα υπόλοιπά τους.
Το πρόγραμμα «Κλεισθένης I» θεσπίζει ακόμα την επαναφορά της τετραετούς θητείας των αυτοδιοικητικών αρχών και την αποσύνδεση του χρόνου διεξαγωγής των αυτοδιοικητικών εκλογών από τις ευρωεκλογές. Σημειώνεται ότι, ειδικά για την πρώτη εφαρμογή του νόμου, ο πρώτος γύρος των αυτοδιοικητικών εκλογών θα διεξαχθεί στις 26 Μαΐου ταυτόχρονα με τις ευρωεκλογές.
Οι επαναληπτικές εκλογές, όπου χρειαστεί, θα διεξαχθούν την επόμενη Κυριακή 2 Ιουνίου.
Επίσης, για πρώτη φορά, εισάγεται το δικαίωμα του εκλέγειν στους νέους 17 ετών.
Ημερομηνία εκλογών: Ο πρώτος γύρος θα διεξαχθεί μαζί με τις ευρωεκλογές, στις 26 Μαΐου 2019. Ο δεύτερος γύρος στις 2 Ιουνίου 2019, για όσους δήμους και περιφέρειες δεν υπήρξε υποψήφιος που συγκέντρωσε το 50% συν 1 ψήφο.
Απλή αναλογική: Με βάση τον «Κλεισθένη» (Ν. 4555/2018) θα ισχύσει σύστημα απλής αναλογικής. Δηλαδή, εκείνος που θα εκλεγεί δήμαρχος ή περιφερειάρχης δεν θα έχει αυτόματα πλειοψηφία 60% στο συμβούλιο. Το πλήθος των συμβούλων εξαρτάται αποκλειστικά και μόνο από το ποσοστό που έλαβε ο συνδυασμός την πρώτη Κυριακή.
Παράδειγμα κατανομής: Εάν διεκδικήσουν έναν δήμο με 21 δημοτικούς συμβούλους έξι συνδυασμοί και λάβουν συνολικά 3.580 έγκυρες ψήφους: Ο Συνδυασμός Α’ με 1.052 ψήφους θα κερδίσει 6 έδρες αντί 13 που θα έπαιρνε με το προηγούμενο σύστημα. Ο Συνδυασμός Β’ με 874 ψήφους, 5 έδρες αντί για 3. Ο Συνδυασμός Γ’ με 657 ψήφους, 4 έδρες αντί για 2. Ο Συνδυασμός Δ’ με 656 ψήφους, 4 έδρες αντί για 2. Ο Συνδυασμός Ε’ με 181 ψήφους, 1 έδρα όπως και πριν. Ο Συνδυασμός ΣΤ’ με 160 ψήφους λαμβάνει με την απλή αναλογική 1 έδρα αντί για καμία με τον «Καλλικράτη». Ολα τα παραπάνω προκύπτουν με βάση το εκλογικό μέτρο και τα αδιάθετα υπόλοιπα, καθώς δεν υπάρχει «μπόνους» για τον πρώτο.
Θητεία: Επανέρχεται η τετραετής διάρκεια στη θητεία δημοτικών και περιφερειακών Αρχών, αντί της πενταετίας που επιχείρησε ο «Καλλικράτης».
Ηλικία εκλογέων: Για πρώτη φορά εισάγεται το δικαίωμα του εκλέγειν στους νέους 17 ετών, δηλαδή σε όσους γεννήθηκαν μέχρι 31 Δεκεμβρίου 2002. Η ψήφος στους 17άρηδες δόθηκε με την απλή αναλογική, αλλά δεν είχε ως τώρα εφαρμοσθεί.
Τοπικές κοινότητες: Τα όργανα διοίκησης των τοπικών κοινοτήτων εκλέγονται σε χωριστή τρίτη κάλπη με διαφορετικό ψηφοδέλτιο. Για κοινότητες με έως 300 κατοίκους, ο πρόεδρος εκλέγεται από ένα ψηφοδέλτιο ενιαίο. Για άνω των 300 κατοίκων κοινότητες, ο πρόεδρος εκλέγεται έμμεσα από τους συμβούλους της.
Εκλογικά τμήματα: Θα διασπασθούν σε Α’ και Β’, για να μην προκύψουν μεγάλες καθυστερήσεις στις τέσσερις κάλπες. Στο ένα εκλογικό τμήμα θα μπουν οι κάλπες για δημοτικές-κοινοτικές και στο άλλο για περιφερειακές ευρωεκλογές. Εξαιρούνται τα τμήματα με πολύ λίγους εγγεγραμμένους ψηφοφόρους.
Ευρωπαίοι πολίτες: Θα μπορούν να θέτουν υποψηφιότητα για το αξίωμα του δημάρχου και του προέδρου κοινότητας που έχει έως και 300 κατοίκους.
Εξαίρεση: Από την υποχρεωτική άσκηση του εκλογικού δικαιώματος εξαιρούνται οι κάτοικοι του εξωτερικού, όσοι έχουν υπερβεί το 70ό έτος της ηλικίας τους και όσοι διαμένουν την ημέρα της ψηφοφορίας σε απόσταση μεγαλύτερη των 200 χιλιομέτρων από το εκλογικό τμήμα στο οποίο ψηφίζουν.
Σταυροί στο ψηφοδέλτιο: Για την εκλογή δημοτικών συμβουλίων μπαίνουν: Ενας σταυρός σε εκλογικές περιφέρειες µε 1 έως 3 έδρες. Τρεις σταυροί στους ενιαίους δήµους που δεν προέρχονται από συγχώνευση. Τρεις σταυροί συν ακόµη ένας για µία από τις άλλες εκλογικές περιφέρειες που συνιστούν δήµους από συγχώνευση. Για τα κοινοτικά συµβούλια, δύο σταυροί εάν η κοινότητα είναι άνω των 300 κατοίκων ή ένας σταυρός για µικρότερη των 300 κατοίκων. Για περιφέρειες, ένας σταυρός εάν εκλέγονται έως τρεις σύµβουλοι, έως 2 σταυροί εάν εκλέγονται 4-7, έως 3 σταυροί εάν εκλέγονται 8-12, έως 4 σταυροί για άνω των 12 θέσεων.
Κρίσιµες ηµεροµηνίες: Την Κυριακή 5 Μαΐου 2019 λήγει η προθεσµία για την δήλωση κατάρτισης συνδυασµού υποψηφίων στο αρµόδιο Πρωτοδικείο. Το Σάββατο 11 Μαΐου 2019 γίνεται η ανακήρυξη των συνδυασµών που θα είναι υποψήφιοι, αφού ελεγχθεί πρώτα πως πληρούν τις προϋποθέσεις. Εως το Σάββατο 18 Μαΐου 2019 µπορεί να υποβληθεί παραίτηση υποψηφίου. Εως την Παρασκευή 24 Μαΐου 2019 µπορεί να δηλωθεί αντικαταστάτης παραιτηθέντος ή αποβιώσαντος υποψηφίου. Εως το Σάββατο 18 Μαΐου 2019 και τρεις µέρες πριν από την ηµέρα επαναληπτικής ψηφοφορίας, δηλαδή έως την Πέµπτη 30 Μαΐου 2019, οι υποψήφιοι συνδυασµοί παραδίδουν αριθµό ψηφοδελτίων προσαυξηµένο 20% του αριθµού των εκλογέων.
Ακυρο ψηφοδέλτιο: Χαρακτηρίζεται όταν έχει σηµειωθεί σταυρός προτίµησης µε χρώµα που είναι διαφορετικό από το καθορισµένο, έχει µορφή που διαφέρει από τα οριζόµενα στη σχετική υπουργική απόφαση και έχουν σηµειωθεί σε οποιαδήποτε πλευρά του λέξεις, φράσεις, υπογραµµίσεις, στίγµατα ή άλλα σηµεία. Επίσης, εάν βρεθεί µέσα σε φάκελο µαζί µε άλλα έγκυρα, άκυρα ή λευκά ψηφοδέλτια.
