Ρωμαϊκό μαυσωλείο που αποκαλύφθηκε πρόσφατα στην Αρχαία Φωτική και ακόμη δεν είχε ερευνηθεί στο σύνολό του, σύλησαν άγνωστοι.
Στην Αρχαία Φωτική διεξάγεται αρχαιολογική έρευνα από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Θεσπρωτίας και το Φινλανδικό Ινστιτούτο.
Στο πλαίσιο της έρευνας αυτής ήρθε στο φως ένα Ρωμαϊκό Μαυσωλείο με την πρώτη εκτίμηση να μιλά για πολύ σπουδαία αρχαιολογική ανακάλυψη.
Η αρχαιολογική έρευνα ήταν σε εξέλιξη ωστόσο κάποιοι άγνωστοι έδρασαν στον χώρο. Εκτιμάται ότι οι αρχαιοκάπηλοι εισήλθαν μεταξύ της 23ης και της 25ης Ιουλίου.
χρησιμοποιώντας μηχανήματα, προχώρησαν σε εκσκαφή, έσπασαν την βαριά πλάκα σε έναν τάφο που δεν είχε προηγουμένως αποκαλυφθεί από τους αρχαιολόγους και αφαίρεσαν το – όποιο – περιεχόμενό του.
Μάλιστα ξανασκέπασαν πρόχειρα τον τάφο ενώ προκάλεσαν φθορές στο σύνολο του μνημείου.
Η ενέργεια αυτή καταγγέλθηκε στην Αστυνομία η οποία διεξάγει έρευνα στην ευρύτερη περιοχή.
Η Αρχαία Φωτική πιθανολογείται ότι βρισκόταν στην σημερινή περιοχή του Αγίου Δονάτου (Σαμέτια) επειδή βρέθηκε εκεί η σαρκοφάγος του Βασιλιά της Ηπείρου Πύρου (318-272 π.Χ.), η οποία σήμερα βρίσκεται στο μουσείο Ιωαννίνων. Με την πάροδο του χρόνου παρήκμασε και έτσι κατελήφθη από τους Ρωμαίους, οι οποίοι την μετέτρεψαν σε δική τους αποικία.
Αιτία της δημιουργίας της ήταν ο Ρωμαϊκός αποικισμός. Εξαιτίας αυτού, δημιουργήθηκαν και άλλες αποικίες όπως αυτή της Νικόπολης. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την ενδυνάμωση της επαρχίας της Θεσπρωτίας καθώς παρατηρήθηκε μεταφορά πληθυσμού από γειτονικές περιοχές στην νεοσύστατες πόλεις.
Στην περιοχή βρέθηκαν λατινικές επιγραφές και άλλα αρχαία ευρήματα που μαρτυρούν μια ιστορία με πολιτισμική ακμή. Σήμερα όλα τα ευρήματα εκτίθενται στα μουσεία της Ηπείρου καθώς και του εξωτερικού.
